Art&CultureS tchawith

Ifri Yedderḍqen *

Tutlayt a yuyzen am tḍerṣiwin i ḍefren s usaɣed n wechal yetwegḍen si leqṛun yemdan deg ulawen n izamulen-inu u deg ul-inu ani tisuwwaɛ thenniɣ udem-inu yegṛuṛfen d yeẓri-inu yeglulzen bac ad zemreɣ ad tlesneɣ. Tutlayt yuyzen deg ẓerbay, zmamat i iceṛɛen refden ttesmirt mmi-tḥerqaṣ n lxalat n tmurt-inu yellan smerkayent lḥemman n ukin-nsent i ad iḥenden ldufan tameddit mara ujenna ad as-yehmeṣ tafukt ; deg ixelxalen n weẓref yetbegṣen deg inirzen ihezlanen, acencen-nsen yessemsay u yethennay wi-n ay yeɣfun s-tma n umarruj u netta iẓiẓ-as ḍar n yemma-s d tmurt ayef tetreddes.

WEMBER 1955

Lliɣ ɣer Arris, s tiṭṭawin nedḍent ɣef iḍuḍan n ufus-inu mani deg igli id n iḍuḍan yyiḍ ad jemlen-ca asegna u ad t-ɣummen s-neg n tmurt yerẓa wettaw, teḥbel s zerriɛt n leqṛun, idefren yebriden d izegraren, bac ad tḍemmen yirden izuggaɣen ayef izamulen ucin awal.

Tamurt ay yiceṛɛen tefreq d tinwalin yettefren deg aduf n ceqqat-nsent tiqehwiyin lhurat n tizzuzut ani tdehhen yefṛax.

Lqirret n tmerriwt tegri-d ɣef alli-inu u cnafer-inu treɛɛadent si lḥeṛnet ɛad ad lmuɣ yeltumen yellulin n usukti amezwaru n ujenna.

Aɛebbun-inu yetnecwel ɣer tneffut n umečuk deg unil-nnes yesmekta aqedduḥ-nnes.

Ɣer wadda n Luras tella tseṭṭa d tameqrant ay yibedden ɣef ucal i ɛermen u qič yemḥujel. Tbed s-ddu n ubewwax n rriḥt n cṛa n tsednan yellan, s qli, tjafent ɣer tgidert n tzemmurt.

Tiqeyyarin, nehnti ay yeqnen deg ɛuṛaf-nnes azellum-nnes amezwaru.

Tseṭṭa yetterqiqqiɛen seg fiqqi atrar ay yeteṛṛan ḍar-nnes amellal u aɛeryan deg abrid yetwaxreb s teneffust-nnes.

Ɣer tesqift n wul-nneɣ anumidi, igliden-nneɣ bexṛin-as.

Yeɣrimen rẓin-asen slaḥ-nsen z-dat n wa ha demten.

Ẓriɣ wa ay yizerrɛen Luras yeteddi lḥeb deg ufus-nnes u qli s qli yeteǧǧa-t iɣelli d tametna u di tefsut yigran ila ad ɛeccen isurta imezwura. Mnadeɣ tayemmat tesmissay tlaxt bac ɣer lefjer wexliḍ ad ilayem tmudri id n wass aldira ad yebbi aɣṛum n temẓin ur yucin yeḥma. Aḥbuk yessuḍay deg jewaq-nnes tẓallit yict la yessen-it i Ṛbub bac ad yermeg idgel yetgeɛmar u ad yesl tayda tetwecwec i wenẓar.

Day leqṛun s leɛqel tqewwasen ciwweḍ u tmiksi tesmegmag lɛafit n umezruy ad d-teɛteq amennuɣ u ad d-tesfaw abrid i leɣruz mani deg iẓri-nsen wechal yagguma ad yeɣz tindelt-nnes.

Ṛuma tsellem ɣef tiwreɣ n tmezut n Luras u Lislam tlaqqa-t-id.

JENBER 1955

Ifassen rsen ɣef idmaren, yimi iceṛṛeɛ, taneffut ur tettali ur thegga, ẓriɣ Youcef yesseṣfaḍ cnafer-nnes yettiqqin d idammen s ṭṭabeq n ufus-nnes u Arris yimi-nnes ɣef ugerjuḍ n wekɛeb yeteṭṭeḍ deg idammen.

Nella deg ul n Luras. Imir-a d smant sima nerwel. Ilaq-aneɣ amek yella lḥal ad nawweḍ ɣer yemjahden-in.

Arris iqaɛed-d yexf.

Yuqqel-d ɣer-i Youcef d luhert u mbeɛd yerfed tiṭṭ-nnes ɣer ugarjuḍ ay yifelqen n lḥeyyet.

Netɛeɣ tzewkeɣ am sɣir yesseɛrqen yemma-s.

  • Ur ɣer-k-ca n wul ah ? U tettiged iman-nnek tettictid tilelli. Tetmeṣxareḍ yes-i.
  • Tilelli ? Ad k-ǧǧalleɣ ɣir ad t-ttictiɣ s wami ad d-yewwi uɣil-inu.

Ur zmireɣ ad ssergeɣ awal. Yernaya laẓ d wul-inu.

 

Nnemdreɣ ald wḍeɣ ɣer lefrist yeččuṛen d idammen. Sɛeddiɣ cnafer-inu ɣef ugerjuḍ iceṛken, lɣeɣ s qič idem n lḥeyyet ay yeččin seg uksum n wergaz yetnemdṛen ɣer tili n weddar, aɛeddiz-nnes icelleḥ si tikti n ukerṭuc.

Yessers-d Arris fus-nnes s-neg n yiri-inu. Sliɣ-as yetmermer ma hennid d tarjayt : « Wa yeḥla, ilaq ad t-nsawa. Ad nugur deg ass ay yifuḥen. Ur teggad. Ben Boulɛid yuc-aneɣ awal, u deg ɣella n webrid-nneɣ, llan awmaten aɣen-yetrajan. Ilaq-aneɣ ljehd bac ahen-nawweḍ ; u ɣadi deg idurar-nneɣ, ad nɛerrem u ad necta tilelli, ad nɛerrem daɣ bac ad nfaca fell-as. »

Idammen yeḥman ttagzayen xelden-ay ɣer tenzar, ɣer yimi. Iɛjeb-ay wawal n Arris.

  • Bzayed, yerfa Youcef.

Ssiliɣ yexf-inu u Arris ihezz-d lmitrayat-nnes.

Youcef itazza-d axedmi yellan deg ufus-nnes, igeɛmez u yebdu ineṭṭer deg uglim n wekɛeb.

  • Ṣfeḍ yimi-nnek, ssiwleɣ-as, a cek ur tebhid-ca ha-mma.

Welliɣ ɣer Arris yeqqimen di ccukt ani neffer yetmesseḥ ɣef slaḥ-nnes.

Ur ay-zmir-ca ad d-utlayeɣ, beṣṣeḥ ttamneɣ belli timeẓrit-inu terfed matta ay yizemren i tmeṭṭut ad tekseb s legder neɣ s lfeclan. Ad ay-teṣfeḍ udem s ufus-nnes yebbin u ay yilumsen kter n dima. Matta a xseɣ ad sserseɣ yexf-inu s-neg n ufud-nnes u ad ṭṣeɣ. Youcef icennu.

Iban-ay-d ɛeqleɣ icewwiqen-aya yetteflalayen si lebɛed am ljalat n tejnut ay yetmegran bac ad d-uten ireṣṣafen n yiman-inu ay yezɛen. Netɛeɣ ttusiɣ u mbeɛd terriɣ.

Tnuba d tameqrant ay-yezwin.

Sima a d-ukiɣ, ufiɣ-d tmeṭṭut teknu-d ɣer-i. Teɣli di tsusmi-nnes.

Tessiɣ-ay-d tsagumt teččur d aɣi n tɣaṭṭ. Swiɣ-t ɣef yiǧǧ n nnefs u nniɣ-as ad ay-terni.

Djazia ur tettytlay-ca beṣṣeḥ arenneḥ-nnes yuḍu-y-d ɣef ul.

Nettat tict seg teflatin timibhayin nezzeh n umezruy n tmurt-inu. Di cmini saɣed ay yireqqen ay yetweqḥen ldufan.

***

Yella yuɛeṛ lḥal mliḥ bac ad tuced idmaren i wedfel di Luras. Yuɛeṛ-aya bac ad defreɣ yergazen. Tisuwwaɛ gettuɣ, tbeddeɣ aldira ẓeṛṛeɣ nnafaḥt ay yiqesḥen ay yedduqten n Youcef. Ur yelli-ca ɣer-i  lḥeq xlah i yila-ay ay yesɛa Arris.

Yettulaɣa bac ad iɛedda ɣer uɣir ani tɛerrem tmettant s labas, ilaq-as ad yenneḍ taferka, n Ɛin Mlila ald Meskiana. Yeǧǧ-aya cra n tmektayin ay yellan ur twattawen-ca.

** ** ** **
Yunes Aɣuggali
(*) Yamina MECHAKRA, La Grotte Éclatée, ENAG Editions, P 13-18.

Articles similaires

Bouton retour en haut de la page