LinguistiqueS tchawith

Inzan d tmaƐnay si timawit Ɣer tira [2]

Inzan d Lemɛun (timeɛnay) d awalen ɣer-sen anamek yetwasnen, u tutcen anamek yict ma twajemlen jmiɛ di tict n tefyirt. Nessen ukk matta yella wexxam, u matta yella iwlelli, beṣṣeḥ ma nenna: tiddukla a sawan teḍra-s am texxamt n yiwlelli; yict n lxedmet temmuqceɛ. Iban belli ay igin ur ibed-ca ɣef ṣṣeḥ neɣ tuli ɣef lheff (1).

Di Tcawit labas n yenzan d lemɛun yellan, u yudan ttutlayen yes-sen akkas am wass-a am aṣennaṭ; tɣawsa ay yettutcen i yiles tarca bac ad yedder u ad yezzi deg aḍriṣen iseklanen amek yella lḥal n yilsawen n dunnit ukk. Dayyitina d tuddimt a d-ugmeɣ seg yil n yenzan yetcuṛen iles Acawi, s uferreh d imedyaten bac ad iban unamek ay yefren wern n wawalen.

*Yuɛa-t fella/fella-k d ṭabbaṭṭ: ald ad iɣuc yict seg ict neɣ ald ad yeččar si-s wul-nnes yetwaqqar yenzi-aya ay yellan anamek-nnes yetbeyyan luher n lɣec. Di Hanglizit yetwannay: someone gives someone the hard time.

Amd(2): Nrewweḥ ɣer wexxam s tufra, sima yeẓra baba ay yeḍṛan i lkaru n ṭumubil yuɛa-t fell-aneɣ d ṭabbaṭṭ.

*Teḥma tekeskast inu/nnes:

A/ yict ma yewweḍ yes-s zɛaf ɣer lḥedd-nnes ald ur yeẓri matta yeqqar neɣ matta yetteg. Angliziyen qqaren: my blood/his blood is brought up, I am/he is at my/his limits end, I/ he go(es) off the deep end, I/he go(es) spare, I am/he is rushed off his feet.

Amd: Amɣar-inn ay yibedden ɣer lgici teḥma tkeskast-nnes; tewweḍ yes-s ald yebda yetseb deg uxeddam n lbuṣṭa.

B/ yict ma yenfeḥ labas bac ad isawa neɣ ad yawweḍ ɣer tɣawsa s zzerb d leḥmeq.

Amd: Yekker aṣebḥit zik; takeskast-nnes teḥma ur teṣmiḍ-ca akkes sima yeswa aɣi d aberkan u yerni wern-as gaṛṛu.

*A nečni di hict n tmeṛmiṭṭ/n tasilt: bac ad d-nini belli a nečni nemcarak di hict n tmsalt, di hict n lḥalt; matta ad ay-yawḍen neɣ ad ay-yelqef ad c-yelqef aked cek. Yezmer ad d-nini: tict n tasilt/n taydurt aɣen-irefden. S Tanglizit qqaren: we are in same boat/the same flight, we are up the same road, we are on the same wave length.

Amd: Nečni nenna-d awal-nneɣ ur netwella-ca fell-as, ma ad d-nugur; ad d-nugr jmiɛ, ma ad d-neqqim; ad d-neqqim jmiɛ, tict n tasilt aɣen-irefden.

*Aɣyul ur yettujellal, uccen ur yettudellal: inzi-aya tcaten yes-s yudan lemtel ɣef yict ay yellan ur yetfell di-s aked qitc, yetɣima ɣef yict n wudem ayes yict ur t-iḥemmel; wa ay yetfeyya yif wa ay yetseggem. S yict n unamek n waya; nezmer ad d-nef inzi: mmi-s n wuccen ur yetwaseqṛay ur yetturebbay.

Amd: – Wallahi ma ẓriɣ mani yeggur wergaz-aya, ha-t yeqqim kan yessegmay deg uɛeddiz!

-Ayhih a yuma, cek meqqari! Imezwura nnan: “mmi-s n wuccen ur yetwaseqray ur yetturebbay”. Rebba ad d-yawi lxir berk.

*Yict n weṣfeḍ ur yedduxxun, u yict n wemnay ur yesekkar aɣebbar: ald ad d-ṭaɛer tɣawsa ɣef yict bac ad d-t-yig weḥdes akkes ma yemɛawen fell-as netta d werbaɛ neɣ taqeḍɛit n yudan. S tefyirt am tay yeffer unamek ay yeqqaren belli ifassen ma ɛermen ssiẓdayen u sseshalen axeddim. Yezmer ad d-naf inzan ay yetcabahen way am: yict n ufus bla yuma-s ur ifettek akerras, neɣ yict n ufus ur yetseffaq. Di Langliz ad d-t-nnaf qqaren: the more the merrier, many hands make light work, there is no smoke without fire, there is no omelette without breaking eggs (inf) (3).

Amd: Adečča ɣer-i abrid ɣer uqewwar, yessiwel-ay-d baba bac ad d-nemɛawen ɣef tmuksi n uḍeffu, ilaq ad beddeɣ gara-nnes; netta d amɣar yerni yict n ufus ur yetseffeq.

*Cciht hewwi-t mmi-ɛellaqen, u lxedmet hewwi-t mmi-celliqen : llan labas n yudan ay yettawin matta ur stahilen ; yella wa yetɛacen s umessak netta yeqqim yiga ḍar ɣef uḍar, u yella yict yahwa tiksarin; yuli tisuwwan u netta ur yufi s mayes ad yazzeɛ laẓ.

Amd: Teẓriḍ wa a nessili ukk d wa twezzeɛ seg-neɣ d ttidi, ɣef uneggaru ad yas lmɛellem ad yetkessel, Cciht hewwi-t mmi-ɛellaqen, u lxedmet hewwi-t mmi-celliqen.

*Ḥewwa tessar aren welli-ca: wa yetwannay i yict ay yellan ur yeǧǧi matta yexdem; ṛṛed i ddwa. Nezmer ad d-nini daɣ: am wa ay yidermen deg ujeḥlum-nnes, am wa ay yibeẓḍen deg il/ijdi! (d lɛib), am wa yettelmen tiẓṛa deg imi n ufunas, am wa yesrugulen aman, am wa yeččaten ajenna s teẓṛa.

Amd: – Yella-ca n wa tessilid axxam-nnek? Tennid-aya cṛa n lweqt a neč benniɣ.

-S mayes? S ṛebɛa duṛu a ttawiɣ. Ḥewwa tessar aren welli-ca.

*Ur ifelliq ugeddid ur wezziɛen waman: yetwannay bac ad d-nini belli ca ur yeḍri, u ma yeḍra ca ur iṛuḥ neɣ ca ur yenfeyyi. Texḍa d tuqqit n dimmet, yetcabah-it deg unamek. Inzi daɣ qqarent di labas n yilsawen am: it is not the end of the world, di Tanglizit.

Amd: Tameṭṭut-nnek tekker teǧǧi-c. Ur ifelliq ugeddid ur wezziɛen waman. Ili d argaz u qqel mamek ad d-tafed tict xir-nnes,

*Bbi aɛerwi s-dat n wa ad iwella d asɣun: yict ma ɣer-s anezgum neɣ lmuckel, ilaq-as ad t-yefra deg imer-nnes; neɣ ma welli-ca ad as-temɣer temsalt u ad as-twella d tɣawsa kter-nnes.

Amd: Cek tesruḥeḍ lekwaɣeḍ-nnek ukk, ur teẓriḍ mani. Bbi aɛerwi s-dat n wa ad iwella d asɣun. Lli in-as i lappulis u ad d-tethennid.

*Wa ay yexsen ad yawweḍ ad iseggem ibriden: yeɛni ma texsed lḥajt xedm-as s uɣil-nnek bac ad t-iged s tidi-nnek di tidet. Ad naf wa yeqqaren: wa ay yeṭṭsen; yekla.

Amd: Cek xsed ad d-terged ɣer kanada. Wa yexsen ad yawweḍ ad iseggem ibriden.

*Wa ay yikerzen aḍu ad yemjer azuɛab: wa tigid ad t-tafed s-dat-k yetraja.

Amd: Ur tḥara-ca xlaṣ di ta, argaz iruḥ yeswa ald yuf yexf-nnes u yenteɛ s tkaryult-nnes di nṣaf n yiḍ. Wa ay yikerzen aḍu ad yemjer azuɛab. Sima ɣir ur yemmut-ca.

*Yebɛed ɣef tiṭṭ; yebɛed ɣef ul: tiɣawsiwin, aked ma nennum-ihent, ad d-yas wass ad ahen-nettu ma yella nebɛed fell-asent, ur netsal; ur tsalent. S tict n tɣessa d unamek, angliziyen qqaren: out of sight; out of mind, what is far from the eyes is far from the heart.

Amd: -Ahyuyt din tɛedda ma hennid ur ɛaceɣ gara-nnes setta n isuggasen. Ziɣ ur yeqqim-ca n neyyet.

-Ttu a yuma ttu, wa ay yibeɛden ɣef tiṭṭ, ha-t yebɛed ɣef ul. Nettat ha-t id n wergaz-nnes tesbajjaw u cek tneqqed di leɛmer-nnek.

*Di tmurt n iḍeṛɣalen xaẓbar d agellid: mamek yella lḥal n yya ay yetwaḥkmen, ad yili lḥal n wa ahen-iḥekmen.

Amd: di timurt n ibexxac, mamek ay yenna “Ɛezeddin Mejjubi” –Rebba ad t-yerḥem- yudan meḥsub ukk d iḍerɣlen, xaẓbar deg ammas-nsen d agellid.

Yunes Aɣuggali

(1) Cindy Leaney, Into The Know, Understanding and Using Idioms, Cambridge university press, 2005, P 6.
(2) Amd: amedya/imedyaten (exemple-s-).

(3) Inf: informal language

Articles similaires

Bouton retour en haut de la page